คู่มือพร้อมภาพประกอบ: เข้าใจวิธีอ่านโน้ตเปียโนได้ง่าย ๆ ด้วยรายการสัญลักษณ์ทางดนตรีแบบครบถ้วน!

ในการอ่านโน้ตเปียโน สิ่งสำคัญคือการเข้าใจ สัญลักษณ์ทางดนตรี ต่าง ๆ ว่ามีความหมายอย่างไร

เมื่อคุณเข้าใจสัญลักษณ์เหล่านี้ได้ถูกต้อง คุณจะสามารถขยายขอบเขตการแสดงออกทางดนตรี และยกระดับการเล่นของคุณได้

บทความนี้ได้รวบรวมรายการสัญลักษณ์ที่จำเป็นต่อการอ่านโน้ต พร้อมอธิบายความหมายและวิธีใช้อย่างเข้าใจง่าย โดยใช้รูปภาพและวิดีโอ ประกอบ

โครงสร้างพื้นฐานของโน้ตเปียโน

บรรทัดห้าเส้น

“บรรทัดห้าเส้น” ซึ่งประกอบด้วยเส้นแนวนอน 5 เส้น ถือเป็นพื้นฐานของการเขียนโน้ตในรูปแบบมาตรฐาน

ใช้ระบุระดับเสียงและจังหวะ สำหรับโน้ตเปียโนโดยทั่วไปมักใช้ 2 บรรทัด ได้แก่ บรรทัดบนและบรรทัดล่าง

---

บรรทัดบน / บรรทัดล่าง

• บรรทัดบน: ส่วนใหญ่ใช้สำหรับเสียงสูง ซึ่งมักเล่นด้วยมือขวา
• บรรทัดล่าง: ส่วนใหญ่ใช้สำหรับเสียงต่ำ ซึ่งมักเล่นด้วยมือซ้าย

เส้นกั้นห้อง (Bar Line)

• ช่วงของโน้ตที่ถูกคั่นด้วยเส้นกั้นห้อง เรียกว่า ห้อง (Measure) โดยเส้นตั้งที่บ่งบอกขอบเขตของห้องคือเส้นกั้นห้อง

กุญแจ (Clefs) และเครื่องหมายเปลี่ยนเสียง (Accidentals)

กุญแจ (Treble Clef, Bass Clef)

กุญแจซอล (): ใช้สำหรับช่วงเสียงสูง มักเล่นด้วยมือขวา

กุญแจฟา (): ใช้สำหรับช่วงเสียงต่ำ มักเล่นด้วยมือซ้าย

---

เครื่องหมายเปลี่ยนเสียง (Accidentals)

• ชาร์ป (♯): ยกเสียงขึ้นครึ่งเสียง
• แฟลต (♭): ลดเสียงลงครึ่งเสียง
• เนเชอรัล (♮): คืนเสียงกลับสู่ระดับเดิม
• ดับเบิลชาร์ป (): ยกเสียงขึ้น 1 เสียงเต็ม
• ดับเบิลแฟลต (♭♭): ลดเสียงลง 1 เสียงเต็ม

เครื่องหมายเปลี่ยนเสียงมีผลแค่ในห้องที่ปรากฏเท่านั้น เมื่อข้ามเส้นกั้นห้องไปแล้วจะไม่สามารถใช้งานต่อได้ จึงต้องระวัง

โน้ต, ตัวบอกจังหวะ (Time Signature), โน้ตมีจุด (Dotted Notes) และกลุ่มโน้ต (Tuplets)

โน้ต (Notes)

Whole Note (โน้ตตัวกลม): 4 จังหวะ
Half Note (โน้ตตัวขาว): 2 จังหวะ
Quarter Note (โน้ตตัวดำ): 1 จังหวะ
Eighth Note (โน้ตเขบ็ตหนึ่งชั้น): 1/2 จังหวะ
Sixteenth Note (โน้ตเขบ็ตสองชั้น): 1/4 จังหวะ

---

พัก (Rests)

Whole Rest (พักตัวกลม): พัก 4 จังหวะ
Half Rest (พักตัวขาว): พัก 2 จังหวะ
Quarter Rest (พักตัวดำ): พัก 1 จังหวะ
Eighth Rest (พักเขบ็ตหนึ่งชั้น): พัก 1/2 จังหวะ
Sixteenth Rest (พักเขบ็ตสองชั้น): พัก 1/4 จังหวะ

---

ตัวบอกจังหวะ (Time Signatures)

• 4/4: 4 จังหวะใน 1 ห้อง (บางครั้งแทนด้วย “C”)
• 3/4: มักใช้ในเพลงวอลทซ์
• 2/4: มักใช้ในเพลงมาร์ช
• 6/8: 1 ห้อง มีโน้ตเขบ็ตหนึ่งชั้น 6 ตัว

---

โน้ตมีจุด (Dotted Notes)

โน้ตมีจุด คือโน้ตที่เพิ่มความยาวขึ้นอีกครึ่งหนึ่งของค่าปกติ

ตัวอย่าง: Quarter Note (1 จังหวะ) + ครึ่งหนึ่งของ 1 จังหวะ (0.5) = 1.5 จังหวะ

---

กลุ่มโน้ต (Tuplets)

เช่น ทรีโอเลต์ (3 โน้ตใน 1 จังหวะ), ควินโตเลต์ (5 โน้ต), เซปโตเลต์ (7 โน้ต) ฯลฯ ใช้เมื่อต้องใส่จำนวนโน้ตมากกว่าปกติภายในจังหวะหรือห้องเดียวกันอย่างสม่ำเสมอ

สัญลักษณ์บอกระดับเสียง (Octave Marks)

8va (Ottava): เล่นสูงขึ้น 1 อ็อกเทฟ

8vb (Ottava Bassa): เล่นต่ำลง 1 อ็อกเทฟ

พื้นฐานเกี่ยวกับคีย์ (Key Signature) และการเปลี่ยนคีย์ (Transposition)

คีย์ซิกเนเจอร์ (Key Signature)

เครื่องหมายชาร์ปหรือแฟลตที่เขียนไว้ตอนต้นบรรทัด

• 1 ชาร์ป: G major / E minor
• 1 แฟลต: F major / D minor

บทความอ้างอิง

全調スケール一覧 【ピアノ / 音階】 | VR Piano, Inc.

---

การเปลี่ยนคีย์ (Transposition)

คือการปรับเปลี่ยนคีย์ของเพลงให้เป็นระดับเสียงอื่น ๆ มักใช้ในคอรัสหรือการเล่นคลอ เพื่อให้เหมาะกับเสียงร้อง หรือเพื่อเปลี่ยนบรรยากาศของเพลง

ในเปียโน เมื่อเปลี่ยนคีย์แล้ว การใช้งานคีย์ดำและขาวก็จะแตกต่างไปตามคีย์ใหม่

เครื่องหมายบอกความเร็ว (Tempo Markings)

ส่วนมากเขียนเป็นภาษาอิตาลี และมักระบุ BPM (จำนวนครั้งต่อนาที) เป็นแนวทาง

Tempo	ความหมาย	BPM โดยประมาณ
Largo	ช้ามากและกว้าง	40–60
Adagio	ช้า	66–76
Andante	จังหวะเดิน	76–108
Moderato	ความเร็วปานกลาง	108–120
Allegro	เร็วและสดใส	120–168
Presto	เร็วมาก	168–200 โดยประมาณ

*อาจมีความแตกต่างไปตามลักษณะของเพลง

สัญลักษณ์ประดับ (Ornamentation Symbols)

Arpeggio (arpeggio)

แทนที่จะกดคอร์ดพร้อมกัน ให้เล่นโน้ตแต่ละตัวในคอร์ดทีละตัวเรียงกัน

Trill (trill)

ตัวอย่าง: สลับอย่างรวดเร็วระหว่างโน้ตหลักและโน้ตที่สูงกว่า

Tremolo (tremolo)

การเล่นหรือสลับโน้ตอย่างรวดเร็วติดต่อกัน อาจเป็นโน้ตตัวเดียวซ้ำ ๆ หรือสองโน้ตที่ต่างกัน

Glissando (glissando)

การไล่เสียงจากโน้ตหนึ่งไปยังอีกโน้ตหนึ่งอย่างต่อเนื่อง ในเปียโนอาจทำได้โดยลากนิ้วผ่านคีย์อย่างรวดเร็ว

เครื่องหมายแสดงวิธีเล่น (Articulation Marks)

ใช้ระบุว่าควรเชื่อมเสียงโน้ตอย่างไร ควรตัดเสียงสั้นยาวแค่ไหน หรือควรเน้นเสียงตรงไหนบ้าง

Staccato

สัญลักษณ์เป็นจุด “・”: เล่นโน้ตให้สั้นและขาดออกจากกัน

Staccatissimo

: สั้นและเน้นยิ่งกว่าปกติของ Staccato

Tenuto

“−”: ควรยืดหรือรักษาเสียงนั้นให้อยู่เต็มค่าของโน้ต

Tenuto Staccato

: คล้ายสตักกาโต (Staccato) แต่มีความรู้สึกยืดเสียงมากกว่าจะตัดทันที

Accent

“＞”: เน้นเสียงโน้ตนั้นเป็นพิเศษ

Marcato

: เล่นแต่ละโน้ตอย่างชัดเจนและมีการเน้น

Accent Staccato

: สั้นและให้เน้นเสียง

Marcato Staccato

: เล่นสั้น แต่ละโน้ตต้องเค้นให้ชัดเจน

Fermata (เครื่องหมายหยุดเสียงยาว)

ยืดระยะเวลาของโน้ตหรือพักให้ยาวกว่าปกติ

Slur (เครื่องหมายเชื่อมเสียง)

เล่นโน้ตหลายตัวให้ต่อเนื่องลื่นไหล

Tie (เครื่องหมายผูกโน้ต)

โค้งเชื่อมโน้ตที่เสียงเดียวกัน เพื่อรวมค่าจังหวะของโน้ตเข้าด้วยกัน

เครื่องหมายซ้ำ & คำสั่งการเล่น (Repeat Signs & Performance Instructions)

สัญลักษณ์เหล่านี้ใช้บ่งบอกโครงสร้างและรูปแบบของเพลง

เครื่องหมายซ้ำ (Repeat Sign)

แสดงด้วย “:||” ที่เส้นกั้นห้อง ให้เล่นซ้ำช่วงที่อยู่ระหว่างเครื่องหมายนี้

First and Second Ending (คอรัสซ้ำหนึ่งและสอง)

ใช้กรอบ (วงเล็บ) 1 กับ 2 เพื่อระบุว่าตอนไหนบ้างที่ต้องเล่นซ้ำ และรอบที่สองต้องข้ามห้องใด

D.C. (Da Capo)

ให้ย้อนกลับไปเล่นตั้งแต่ต้น (“D.C. al Fine” หมายถึง เล่นจากต้นเพลงจนถึงคำว่า “Fine”)

D.S. (Dal Segno)

ให้ย้อนกลับไปตรงจุดที่มีสัญลักษณ์ “Segno” ()

Coda

: ช่วงท้ายของเพลง มักใช้ร่วมกับ D.C. หรือ D.S. เพื่อนำไปสู่ตอนจบ

Swing (สวิง)

Swing คือการเล่นในจังหวะแบบ “โยก” หรือ “สวิง” หากต้องกลับไปจังหวะตรง (Straight) อาจเห็นคำว่า “Straight” กำกับไว้

เมื่อเล่นโน้ตเขบ็ตหนึ่งชั้นในจังหวะสวิง โน้ตตัวแรกจะยาวประมาณ 2/3 ส่วน โน้ตตัวที่สองจะสั้นประมาณ 1/3 ส่วน

มักพบในเพลงแจ๊ซ และบางครั้งในเพลงป๊อปหรือแนวอื่น ๆ

Grace Notes (โน้ตประดับ)

โน้ตประดับคือโน้ตสั้น ๆ ที่ใส่เพิ่มเข้าไปในเมโลดี้หลัก เพื่อให้เพลงดูมีรายละเอียดหรือสีสันมากขึ้น ไม่ถือเป็นโครงสร้างหลักของจังหวะหรือทำนอง

มีหน้าที่เสริม เพิ่มความหลากหลายและอารมณ์ให้กับดนตรี

Long Appoggiatura (ยืดยาว): โน้ตประดับที่กินเวลาส่วนหนึ่งของโน้ตหลัก
Short Appoggiatura (สั้น): เล่นสั้นและเร็วก่อนถึงโน้ตหลัก
Multiple Grace Notes: การใส่โน้ตประดับหลายตัวอย่างรวดเร็วติด ๆ กันก่อนถึงโน้ตหลัก

มือขวาและมือซ้าย (R.H. / L.H.)

R.H. (Right Hand) และ L.H. (Left Hand) ใช้ระบุว่าควรใช้มือใดในการเล่น

มักระบุในกรณีที่ต้องไขว้แขนหรือมีโน้ตคนละมือในช่วงเดียวกัน

“R.H.” ในบรรทัดล่าง: มือขวาเล่นช่วงเสียงต่ำที่ปกติจะเป็นหน้าที่ของมือซ้าย
“L.H.” ในบรรทัดบน: มือซ้ายเล่นช่วงเสียงสูงที่ปกติจะเป็นหน้าที่ของมือขวา

เครื่องหมายบอกระดับความดังเบา (Dynamics)

เครื่องหมายเหล่านี้ใช้ระบุระดับความดังเบาของเสียงในการเล่น

• pp (pianissimo): เบามาก
• p (piano): เบา
• mp (mezzo piano): ค่อนข้างเบา
• mf (mezzo forte): ค่อนข้างดัง
• f (forte): ดัง
• ff (fortissimo): ดังมาก

นอกจากนี้ ยังมีเครื่องหมายระหว่างกลาง หรือเน้นบางโน้ตเป็นพิเศษ เช่น sfz (sforzando) หรือ fp (forte piano) เพื่อเน้นเสียงโน้ตแล้วลดลงทันที เป็นต้น

คำศัพท์เพื่อการแสดงออก (Expression Markings)

คำศัพท์เหล่านี้ส่งอิทธิพลต่อบุคลิกและบรรยากาศของเพลงอย่างมาก มักเขียนเป็นภาษาอิตาลี แต่อาจพบภาษาอังกฤษ เยอรมัน หรือภาษาฝรั่งเศสได้เช่นกัน

• dolce: นุ่มนวล อ่อนหวาน
• cantabile: แบบร้องเพลง
• agitato: ตื่นเต้น เร่งเร้า
• tranquillo: เงียบสงบ ผ่อนคลาย
• legato: ลื่นไหลต่อเนื่อง
• con spirito: มีชีวิตชีวา กระตือรือร้น

เครื่องหมายเหยียบเปียโน (Pedal Markings)

Ped. ระบุจุดที่ต้องเหยียบแป้นแดมเปอร์ (ขวา) มักมีเครื่องหมาย “✱” หรือเส้นบอกว่าควรเหยียบและปล่อยเมื่อใด

ตัวย่อและเครื่องหมายทั่วไปอื่น ๆ

• rit. (ritardando): ค่อย ๆ ช้าลง
• rall. (rallentando): เหมือนกัน คือค่อย ๆ ช้าลง
• accel. (accelerando): ค่อย ๆ เร็วขึ้น
• cres. (crescendo): ค่อย ๆ ดังขึ้น (บางครั้งแทนด้วย “<”)
• dim. (diminuendo) / decresc. (decrescendo): ค่อย ๆ เบาลง (บางครั้งแทนด้วย “>”)
• poco a poco: ทีละน้อย
• molto: มาก
• sub. (subito): อย่างกะทันหัน

สรุป

เมื่อคุณเข้าใจ รายการสัญลักษณ์ทางดนตรีสำหรับเปียโน เหล่านี้แล้ว คุณจะสามารถจับความตั้งใจของผู้แต่งได้แม่นยำยิ่งขึ้น และถ่ายทอดดนตรีได้หลากหลายมากขึ้น

เปียโนมีช่วงเสียงกว้าง และใช้สองมือสร้างสีสันการแสดงออกที่หลากหลาย จึงมีสัญลักษณ์หลายแบบ

ถ้าคุณสงสัยว่า “สัญลักษณ์นี้หมายความว่าอย่างไรนะ” ลองกลับมาอ่านบทความนี้อีกครั้ง ไม่ว่าจะเป็นมือใหม่ หรือมือเก๋าที่อยากรื้อพื้นฐาน หวังว่าบทความนี้จะเป็นประโยชน์ต่อคุณ